شب قدر دقیقا کدام شب است؟

سوال:
براساس صریح قرآن شب قدر فقط یک شب است لذا در بعضی از بلاد اسلامی روز اوّل ماه مختلف است و بحثی که در بعضی از کشورها 23 رمضان است و در بعضی 22 می‌باشد، در این میان تکلیف شب قدر که در نفس الامر فقط یک شب است چیست؟

پاسخ:

ما در قرآن تصریح به اینکه شب قدر در همة نقاط زمین یک شب است نداریم بلکه آنچه داریم این است که قرآن در شب قدر نازل شده مثل اینکه گفته شود: فلان عمل در روز عید قربان باید انجام بشود، خوب همانطوری که از این کلام استفاده نمی‌شود که روز عید قربان در سال یک روز است یا چند روز بلکه از قرائن خارج از این جمله فهمیده می‌شود که روز عید قربان روزِ دهم ذی‌الحجه است همین طور هم از جملة شریفة: إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ استفاده نمی‌شود که شب قدر آیا یک شب در طول سال است یا چند شب بلکه از قرائن خارج از این آیة کریمه استفاده می‌شود که مثلاً شب قدر روز 23 ماه مبارک رمضان است و امّا اینکه شب قدر شب 23 ماه مبارک رمضان در ایران مثلاً است نه شب 23 ماه مبارک رمضان در آمریکا مثلاً ، چنین نصّی وجود ندارد.
بله ممکن است کسی بگوید:
چون برکت لیلة القدر به برکت نزول ملائکه و روح همراه با سلامتی و سلام است و آنها بر حجت خدا در آن زمان (چه حجت خدا حضرت آدم صفیّ الله باشد و چه حضرت امام زمان (عج)؛ نازل می‎شوند و کل امر را بر آنها عرضه می‎کنند لذا مردم در آن شب در حال دعاء و نماز هستند و صاحب الامر مشغول امر نزول ملائکه‎ای است که بر او نازل می‎شوند، پس لیلة القدر شب 23 ماه مبارک رمضان در منطقه‎ای است که حجت خدا جلّ و علا در آنجا قرار دارد.
در جواب این سخن می‎شود این چنین گفت که: «لیلة القدر خیرٌ من الف شهر» شب قدر از هزار ماه بهتر است، چه شب آنجایی باشد که حجت خدا در آنجا قرار دارد و چه شب مکانی باشد که حجت خدا در آنجا حضور ندارد، لکن نزول ملائکه و روح در شب قدر مکانی است که امام ـ علیه السّلام ـ در آنجا حضور دارد. مَثَل لیلة القدر مَثَل شب جمعه می‎شود که فضیلت برای همه دارد و شب جمعة بعضی مناطق با روز پنجشنبه دیگر مناطق همزمان است منتهی در شب جمعه فیوضاتی بر امام ـ علیه السّلام ـ نازل می‎شود که به فکر دیگران هم نمی‎رسد.
و بعبارتی دیگر می‌توان این چنین جواب داد: در شب قدر هر منطقه‎ای ملائکه و روح همه نازل می‎شوند لکن در شب قدرِ منطقه‎ای که امام ـ علیه السّلام ـ حضور دارد کل امور همة مناطق را خدمتش عرضه می‎کنند.
یا گفته شود: ملائکه و روح در شب قدرِ هر منطقه‎ای نازل می‎شوند منتهی در شب قدر منطقة امام ـ علیه السّلام ـ امورِ مربوط به آن منطقه را بر آن حضرت عرضه می‎کنند و در شبِ قدرِ مناطقِ دیگر باز هم بر امام نازل می‎شوند و لکن امور مربوط به آن دیگر مناطق را خدمتش عرضه می‎کنند.
خلاصه کلام اینکه فرض وحدتِ شب قدر مستلزم این است که شب قدر مخصوص ناحیه‎ای خاص از زمین باشد و لو اینکه روزِ شروع ماه مبارک رمضان نسبت به همة نقاط کرة زمین واحد باشد مثلاً فرض کنیم روز 5/ 8/ 1382 هـ .ش باشد چون شب همة نقاط زمین همزمان نیست بلکه انتهای شب یک منطقه و لحظه اول روزش همزمان با لحظه اولِ شب منطقة دیگر است و آنچه از آیه متبادر به ذهن می‎شود این است که شب قدر در هر نقطه‎ای از روی زمین شروعش با اول شب در آن نقطه و پایانش با طلوع فجر در آن نقطه است، نه اینکه شروع شب قدر از اول نقطه‎ای باشد که در آن نقطه شب شروع می‎شود و پایانش طلوع فجر در آخرین نقطه‎ای باشد که شب پایان بپذیرد. مثلاً شروع لیلة القدر از اول شب در نقطة A باشد و همینطور ادامه پیدا کند و هر جا سایة شب می‎رود لیلة القدر هم به همراه او برود تا به آخرین نقطه که در آنجا شب می‌شود برسد و در آنجا توقف کند تا فجر طالع شود و اختصاص شب قدر به ناحیه‎ای خاص شاید هماهنگ با اطلاق روایات که در بابِ اعمال شب 23 ماه مبارک رمضان است نباشد (چون گفتیم: و لو ماه مبارک رمضان یک روز خاص برای همة نقاط زمین شروع بشود ولی چون در زمان شروع و زمان پایان شب با هم اختلاف دارند پس بعضی‎ها اعمال را باید در روز انجام بدهند نه در شب). همچنین با وسعتِ رحمت الهی هم شاید هماهنگ نباشد.
در پایان ذکر این نکته ضروری است که همة آنچه مکتوب شده ذکر احتمالاتی بیش نیست که و لو بعضی از آنها را بشود با ظواهر کتاب یا روایات اثبات کرد منجر به قطع نخواهد شد و در مسائل شرعیة مربوط به شب قدر هر کسی طبق تقلید از مجتهد و مرجع خودش عمل کند ان شاء الله مأجور خواهد بود و الله العالم بحقائق الامور.
خداوندا درب علم را که سقیفه به روی بشر بست خودت با ظهور حضرت حجة بن الحسن ـ علیه السّلام ـ باز فرما