اقامتگاه امام زمان‌(عج) کجاست؟

اعتقاد شیعه درباره‏ امام زمان(عج) این‏ است که آن حضرت تولد یافته و تاکنون‏ زنده و در پرده غیبت است و روزی‏ حکومت عدل را به پا خواهد کرد. هم‏اکنون‏ محل زندگی ایشان معلوم نیست، ولی در کره‏ زمین زندگی می‏کند.

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، «مهدویت» یکی از مهم‌ترین آموزه‌های شیعه اثنی‌عشری است، اما عدم آسیب‌شناسی در این مورد منجر به این می‌شود که این آموزه از اصالت و آنچه هدفش بوده است، منحرف شود.

شناسایی تمام آسیب‌های موعودگرایی، فرصتی بس فراخ‌تر از این مقال لازم دارد، بنابراین آن چرا که در این اثنا سعی در بررسی آن داریم، تأمل در محل اقامت حضرت ولی عصر(عج) است! موضوعی که در اذهان بسیاری از مسلمان وجود دارد، گاه افرادی این موضوع را مستمسک تحقیر و تسمخر قرار داده ـ همچون وهابیان که با طرح این شبهه که چگونه شیعیان امامیه داعیه حضور امام دوازدهمشان را دارند در حالی که خبری از محل اقامت و نحوه معاش او ندارند ـ و گاه موجب شده است جریان‌هایی فکری و اجتماعی به علت خبط برخی از اندیشمندان شیعه، قائل به مکانی مشخص به نام «جزیره خضرا» شوند که ایشان در آن جزیره‌ای که محل و نشانی‌اش در دست نیست، حضور دارند و این ایده خرافی نیز موجب شده است که عده‌ای این جزیره‌ موهوم را به منطقه‌ای موهم‌تر همچون مثلث برامودا تطبیق دهند!

متاسفانه در دهه اخیر، با اینکه مسجد مقدس جمکران دارای اسناد موثق تاریخی و روایی است ولی به علت اینکه غلبه احساسات در تبیین آموزه‌های الهیاتی، این مسجد مقدس از دید عوام به منزل امام زمان‌(عج) تلقی شده است.

آنچه باید میان شیعیان مورد توجه قرار گیرد؛ پاسخ و یا عدم‏پاسخ به پرسش‌هایی درباره‏ چگونگی خواب‏ و خوراک، نوع غذا و پوشاک آن حضرت و محل تأمین آن‏ها، تعداد فرزندان و همسران آن حضرت و پرسش‏هایی از این دست است که‏ به اعتقادات شیعه مربوط نمی‏شود.

اگر انسان نسبت به این‏گونه امور، جاهل باشد و حتی‏ عقیده‏ای مخالف با آنچه که برخی به آن معتقدند، داشته باشد، خللی در اعتقادات وی ایجاد نمی‏شود. اعتقاد شیعه درباره‏‏ امام زمان(عج) این است که آن حضرت تولد یافته و تاکنون زنده‏ و در پرده‏ غیبت است و روزی حکومت عدل را به پا خواهد کرد.

اعتقاد به قدرت خدا، حل‏ مسائل مربوط به پرسش‏های یاد شده را برای انسان آسان‏ می‏کند، به‏طوری که نمی‏توان از آن غافل شد. اثبات عدم‏ استبعاد، خود به تنهایی کافی است که انسان نسبت به آن‏ها آرامش قلب گیرد.

* اقامتگاه امام مهدی(عج)

درباره‏ محل اقامت امام زمان در عصر غیبت گفت‏وگوی‏ فراوان شده است. در ابتدا ما آن گفت‏وگوها را طرح کرده و در نهایت، نظر نهایی خود را از نظر خوانندگان می‏گذرانیم. گفته‏ شده است که:

1. آن حضرت همه ساله در مراسم حج شرکت می‏کند و به‏ مشاهده مشرفّه می‏رود و بعضی از سعادتمندان در مراسم حج به‏ محضرش شرفیاب شده‏اند. (1)

2. درباره اقامتگاه آن حضرت و فرزندان و بستگان و یاران‏ مخصوص(اوتاد) چندین مکان مانند: مدینه، دشت حجاز، کوه رضوی، کرعه و سرزمین‏های دوردست و . . . معین شده‏ است. (2)

3. اقامتگاه آن حضرت و فرزندان و گروهی از خواص یارانش‏ در جزیره‏ای از دریای بزرگ است. از امام هادی(ع) داستانی نقل‏ شده که خلاصه‏اش این است: حضرت مهدی(ع) و فرزندش‏ در جزیره‏هایی بزرگ و پهناور در دریا زندگی می‏کند و عدّه‏ی‏ شیعیان آن‏جا بسیار زیاد است، فرزندان هر یک حاکم جزیرهای‏ هستند و خدا بهتر می‏داند. (3)

4. محل اقامت آن حضرت تعیین نشده و شاید مکان معینی‏ نداشته باشد و به‏طور ناشناس، بین مردم زندگی و رفت و آمد کند.

5. ممکن است محل اقامت آن حضرت، نقاط دورافتاده‏ای باشد که عادتاً مردم به آن مکان‏ها رفت و آمد نمی‏کنند.

6. محل اقامت ایشان شهر سامره و همان سردابی است که از آن‏جا غایب شده است. در همان‏جا زندگی می‏کند و از همان‏جا ظهور می‏کند. (4)

7. محل اقامت حضرت مهدی(ع) و فرزندان آن حضرت‏ در کشورهای وسیع و آبادی است که پایتخت آن‏ها به نام‏های‏ ظاهره(زهراه)، رائقه، صافیه، ظلوم، عناطیس نامیده می‏شود و پنج نفر از فرزندان شایسته‏ آن جناب به نام‏های: طاهر، قاسم، ابراهیم، عبد‌الرحمن و هاشم در آن کشورها حکومت‏ می‏نمایند.

8. جزیره‏ خضرا محل زندگی امام عصر(ع) است و حضرت‏ در آن با فرزندان خود حضور دارد. جزیره با حصاری محکم‏ محاصره شده و هر کسی به آن نزدیک می‏شود به‏طور اسرارآمیزی یا از بین می‏رود یا مسیرش منحرف می‏گردد.

این نوشته بر آن نیست که درباره‏ هر یک از موارد یاد شده‏ قضاوت دقیقی را داشته باشد، بلکه بر آن است که این موضوع که آیا امام زمان واقعا در جزیره‌ای به نام خضرا و یا هر اسم دیگر به صورت ثابت زندگی می‌کند یا خیر؟ آیا اصل اینکه این موضوع مهم است یا خیر؟ اما به‏طور گذرا می‏توان گفت بعضی از بندهای مذکور کاملاً مورد تأیید روایات و عقل‏ است. مثلا در مراسم حج هر سال شرکت می‏کند و بعضی از سعادتمندان به دیدار وی شرفیات شده‏اند که احوالات‏ برخی از آن‏ها در کتب مربوط به آن آمده است‌(6) در هر صورت‏ بزرگانی از علما در عرفات و منی در جست‏وجوی آن حضرت اشک‏ می‏ریزند.

اعتقاد شیعه درباره‏ امام زمان(عج) این‏ است که آن حضرت تولد یافته و تاکنون‏ زنده و در پرده غیبت است و روزی‏ حکومت عدل را به پا خواهد کرد. هم‏اکنون‏ محل زندگی ایشان معلوم نیست، ولی در کره‏ زمین زندگی می‏کند.

اما در مورد بند ششم و هفتم باید گفت که در هیچ روایتی گفته‏ نشده که امام دوازدهم در سرداب زندگی می‏کند و از آن‏جا ظهور خواهد کرد و هیچ‏یک از دانشمندان معتبر شیعه، چنین مطلبی را نفرموده‏اند. و این نسبت، دروغ محض و از روی عناد صادر شده‏ است.(7) و نیز داستان کشورهای مجهول، بی‏شباهت به افسانه‏ نیست و تنها مأخذ آن،حکایتی است که در«جنة الماوی» نقل‏ شده که اسناد آن قابل خدشه است. (8)

* بررسی حدیثی محل اقامت حضرت ولی‌عصر (عج)

طبق بیان امیرالمومنین‌(ع) حجت‌بن الحسن‌(ع) میان مردم است، در مجالس آن‌ها به طور ناشناس حضور یافته و در مراسم حج شرکت می‌کند ولی اقامت‌گاه اختصاصی آن حضرت بر مردمان هویدا نیست. ایشان در شرق و غرب جهان، به سیر و سیاحت پرداخته و حاجت نیازمندان را بر می‌آورند.
امام حسین‌(ع) فرمودند: لا یطلع علی موضعه احد من ولی وغیره الا الذی یلی امره. (9)

هیچ کس از دوستان و غیر دوستان، از اقامت‌گاه و منزل حجت خدا اطلاع ندارد و آگاه نمی‌شود از این موضوع، مگر کسی که خدمت‌گزار او باشد.

امام باقر (ع) نیز می‌فرمایند: ان لصاحب هدا الامر بینا بقال له: بیت الحمد، فیه سراج یزهر منذ یوم ولد الی ان یقوم بالسیف لا یطفا. (10)

برای صاحب این امر، خانه‌ای است که به آن «بیت الحمد» گفته می‌شود و در آن خانه، چراغی هست که از روز ولادت آن حضرت روشن گردیده و تا روزی که بقیه‌الله، روحی له الفدا با شمشیر قیام کند، روشنایی می‌دهد.

همچنین حضرت ولی عصر در پاسخ به علی‌بن ابراهیم‌بن مهزیار اهوازی فرمود: ان ابی‌(ع) عهد الی ان لا اوطن من الارض الا اخفاها و اقصاها اسرار لامری، و تحصینا لمحلی من کید اهل الضلال و المرده من احداث الامم الضوال فنبذنی الی عالیه التلال و الرمال... . (11)

همانا پدرم، با من عهد بست که دورترین و مخفی‌ترین نقطه روی زمین خدا را برای اقامت انتخاب کنم تا امر من پوشیده بماند و محل زندگی‌ام از حیله و کید گمراهان در امان باشد؛ این پیمان مرا به کوه‌های مرتفع و تپه‌های شن سوق داده است.

همچنین آن بزرگوار در نامه‌ای که برای نایب اول خویش «عثمان‌بن سعید عمری اسدی» (متوفای 297 ق) و فرزندش ابوجعفر محمد‌بن عثمان عمری مرقوم فرموده‌اند، چنین می‌فرماید: . . . خداوند جانشین او را از دیده‌ها پوشیده داشت و جایگاهی را پنهان ساخت و این براساس مشیت و خواست خدا بود که در قضای حتمی او گذاشته و در تقدیر الهی قطعیت یافته بود.

وفینا موضعه، و لنا فضله، ولو قد اذن الله عز و جل فیما قد منعه و ازال عنه ما قد جری به من حکمة لاراهم الحق ظاهرا بأحسن حلیة و أبین دلالة و أوضح علامة و لأبان عن نفسه، و قام بحجته ولکن أقدرالله عزوجل لاتغالب، وأرادته لا ترد و توفیقعه لایسبق. (12)

جایگاه وصی امام عسکری (یعنی امام زمان) در میان ماست، و فضل و لطف آن جناب برای ماست. و اگر خداوند عزل و جل اجازه دهد آنچه را که فعلا ممنوع نموده و بردارد حکمش را از آنچه که جریان یافته است البته حق را در بهترین و زیباترین صورت و یا روشن‌ترین برهان و واضح‌ترین نشانه آشکارا به آن نشان خواهد داد، و هر آینه خود را معرفی می‌کند و قیام به حجت خواهد کرد، لیکن قدر الهی مغلوب نمی‌گردد و اراده الهی بازگشت ندارد و وقت و زمانی را که خداوند مقرر فرموده پیشی گرفته نخواهد شد.

* پی‏نوشت‌ها:
1. فرج المهموم،شیخ عباس قمی،ص 258.
2. پاسخ به ده پرسش،آیت اللّه صافی گلپایگان،ص 27؛نجم الثاقب،ص‏ 587؛العبقری الحسان،ج 2،جزء 4،ص 122؛غیبت نعمانی،ص 220.
3. حضرت مهدی(ع) فروغ تابان ولایت،محمد محمدی اشتهاردی،ص 67.
4. الائمة الاثنا عشر به نقل از الامام المهدی،مهدی الفقیه الایمانی،ص 404.
5. جنة المأوی،میرزا حسین نوری،ص 217 به بعد.
6. منتهی الآمال،شیخ عباس قمی،صص 1087-1071.
7. پاسخ به ده پرسش،آیت اللّه صافی گلپایگان،ص 28.
8. جنة المأوی،میرزا حسین نوری،ص 217 به بعد.
9. منتخب الاثر، لطف الله صافی گلپایگانی، ص 253
10. بحارالانوار؛ ج 52
11. بحارالانوار؛ ج 52
12. بحارالانوار ج 53