پیامبر
اسلام (ص) هر از چند گاهی به دور از غوفای مکه و سر و صدای مردم و هیاهوی
بت پرستان، خود را به غار حراء می رسانید و به پرستش معبود حقیقی مشغول می
شد. در شبی از شبها در حالی که محمد (ص) معتکف کوی دوست بود، صدایی شنید.
آری جبرئیل از آسمانها جواب همه پرسشهای پیامبر (ص) را در دفتری از نور به
زمین آورده بود؛ دفتری که نسخه شفا بخش همه در دهان بشری بود. "ای انسان
براستی موعظه ایی از سوی پرودگارتان برای شما آمده و آن شفای دردهای شما و
هادی و رحمتی برای عالمیان است. (یونس:57)"
پس از بعثت و بعد از هجرت،
پیامبر فرصتی دوباره می یابد تا به اعتکاف روی آورد و خلوتی با خدای خود
داشته باشد. این بار اعتکاف را در مسجد النبی پی می گیرد. مدینه هرگز
زمزمه های عاشقانه پیامبر (ص) را فراموش نمی کند. هنوز تموج صدای او از
لابلای ستونهای مسجد النبی، به گوش می رسد. کافی است گوش دل بسپاری، به
راحتی خواهی شنید.
امام صادق (ع) می فرماید: چون دهه آخر ماه مبارک
رمضان فرا می رسید، پیامبر در مسجد معتکف می شد. درون مسجد خیمه ای از جنس
مو – برای ایشان – برپا می کردند تا در آن خیمه به عبادت خدای خود قیام
کند. عبادتی فراتر، از عبادتهای روزهای قبل.چون جنگ بدر در
ماه رمضان واقع شد و پیامبر (ص) موفق به برپایی اعتکاف نشد؛ لذا قضای آن
را در سال بعد به جای آورد. از امام صادق (ع) روایت است: "بدر در ماه
رمضان واقع شد. پس پیامبر (ص) اعتکاف ننمود؛ از این رو، در سال بعد 20 روز
اعتکاف نمودند، 10 روز برای همان سال و 10 روز برای قضای سال قبل.محمد
بن ابی بکر در دورانی که از طرف امیر مؤمنین (ع) والی مصر بود، طی نامه ای
از امام علی (ع) مسائلی را سؤال کرد و امام (ع) در پاسخ ضمن تأکید بر
اموری چند، شیوه اعتکف پیامبر (ص) را این گونه بیان نمودند: در هنگام
اعتکاف، از سقف مسجد باران بر سر و روی پیامبر (ص) می ریخت به طوری که
آثار گل و لای، در جایگاه سجده پیامبر آشکار می شد.امام حسن
(ع) و امام حسین (ع) نیز به سنت اعتکاف عمل نموده و آن را زنده نگه می
داشتند. در حدیث آمده است که امام حسن مجتبی (ع) با آنکه در حال اعتکاف
بودند، برای رفع حاجت برادر دینی خود اقدام و او را از مشکل مالی نجات
دادند.امام سجاد (ع) به نقل از پدرش و ایشان هم از رسول اکرم
(ص) می فرمایند: "هر کس که در ماه رمضان ده روز معتکف شود ارزش آن معادل
دو حج و دو عمره است".از امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق
(ع) و امام موسی کاظم (ع) و امام رضا (ع) نیز روایاتی متعددی در شرایط،
آداب، فضل، شرافت، ثواب و کیفیت اعتکاف پیامبر اکرم (ص) وارد شده است.
امام صادق (ع) مانند نبی اکرم (ص) در مسجد النبی معتکف می شدند.از
زمان شکل گیری جامعه اسلامی و برپایی احکام الهی، سنت اعتکاف همواره مورد
توجه مسلمین قرار داشته است. مسجد الحرام و مسجد النبی از مهمترین مکانهای
اقامه اعتکاف بوده و هستند. همه ساله خیل عظیمی از مسلمین از سراسر دنیا
به این دو شهر مقدس آمده، خود را در دریای بی کران رحمت الهی غوطه ور می
کنند و از قعر آن مرواریدهای زیبای مغفرت و رحمت را استخراج می نمایند.یکی
دیگر از مراکز مهم اعتکاف، کشور عراق است. مسجد کوفه و مسجد بصره، دو مسجد
از چهار مسجدی هستند که اعتکاف در آنها به طور قطع مقبول است. آری مسجد
کوفه که همچون صدفی، گوهر خاطرات علی (ع) را در خود حفظ کرده و همه ساله
در دهه آخر ماه مبارک رمضان انبوه شیعیان را در خود جای می دهد.بسیاری
از عالمان بزرگ شیعی، به همراه مردم در این مراسم الهی شرکت می کنند. عالم
بزرگ و فقیه برجسته شیعی مولی احمد اردبیلی مشهور به مقدس اردبیلی نیز این
سنت را بر پا می داشت. در احوالات ایشان آمده: در سالهای گرانی، مقدس
اردبیلی هر چه خوراکی در منزل داشت بین فقرا تقسیم می کند و برای خود نیز
سهمی مثل فقرا بر می دارد. در این میان همسرش با او تندی نموده و می گوید:
"در مثل چنین سالی فرزندان خود را فقیر می گذاری تا ناچار شوند از دیگران
کمک بگیرند". آن مرحوم چیزی نگفت و برخاست و برای اعتکاف به مسجد کوفه رفت
و معتکف شد و به دعا و عبادت پرداخت. روز دوم اعتکاف شخصی مقداری گندم
اعلا و مقداری آرد نرم به خانه آن مرحوم آورد و گفت: "صاحب منزل اینها را
برایتان فرستاده و خودش در مسجد کوفه معتکف است". پس از پایان اعتکاف، که
مولی احمد به خانه آمد، همسرش به او گفت: آذوقه ای که به وسیله آن عرب
فرستاده بودید بسیار عالی و درجه یک بود. مقدس اردبیلی هنگامی که این
سخنان را شنید به حمد و سپاس و ثنای خدا پرداخت و با این عمل خود به
دیگران فهماند کسی که برای مریم (ع) در حال اعتکاف و برای فاطمه زهرا (ع)
آذوقه می فرستد، مؤمن به درگاه خویش را هم فراموش نمی کند و با او نیز
همان معامله را می کند که با این بزرگواران نموده است.
